*elke vrijdagmiddag een nieuw artikel*

Categorie: Blog
Icarus

Mijn vader was een degelijk mens. Een man waar je op kunt bouwen. Hij verwekte pas kinderen toen hij een stabiel inkomen had. De enige lening die hij ooit afsloot was die bij zijn moeder om ons woonhuis te bekostigen. Hij reed in een saaie Opel die hij gebruikte voor huisbezoeken aan patiënten. Zijn colbert was fantasieloos, zijn dassen waren neutraal, zijn schoenen gemaakt om lang mee te gaan. Van sieraden moest hij niets hebben, al was hij gehecht aan het opwindhorloge dat hij van zijn moeder had gekregen. Hij kon autoritair zijn en had een duidelijke mening, maar was geen aandachttrekker. Hij geloofde in gezin, werken, sparen. De enige uitwas die hij zich permitteerde was onze jaarlijkse vakantie aan de Méditerranée. Op zijn manier was hij bescheiden.

Je zou verwachten dat de zoon van zo’n vader naar hem zou aarden. Dat deed ik niet. Omdat mijn vader iemand was die zijn dromen – voor zover hij die had – nooit verwezenlijkte. Als schoolverlater was zijn hart meer uitgegaan naar historie dan naar geneeskunde, maar had hij gekozen voor artsenij omdat je als leraar geschiedenis geen droog brood zou verdienen. Zijn leven lang was ie gek op eenmotorige vliegtuigen, maar zou hij nooit zijn brevet halen. Zelfs een cabriolet gunde hij zichzelf niet vanwege zijn kalende schedel. Hij werd liever bruin in de schaduw. Terwijl ik juist een plekje zocht onder de zon.

Voor mij bestond het leven uit dagdromen. Ik fantaseerde over enorme terraria voor mijn reptielen, over de snelste brommer van het schoolplein en later over de coolste motor op de snelweg. Na het eindexamen wilde ik striptekenaar worden, toen fotograaf, toen rockstar, toen tv-presentator, toen stand-up comedian. Als ik maar kon schitteren! In de kroeg voerde ik het hoogste woord, maakte ik de snelste grappen, kreeg ik spannendste flirts. Al mijn dagdromen heb ik uitgeprobeerd. Maar iedere relatie die me lief was heb ik gesaboteerd met mijn eeuwige onrust. Ik was geen man waar je op kunt bouwen. Meer een mannetje zoals op de dia, boven mijn vader en mij poserend op de boulevard van Saint-Raphaël.

Ook als journalist heb ik geen gelegenheid onbenut gelaten om mijn plasje in het ondermaanse achter te laten. Jarenlang ventileerde ik mijn mening in columns en recensies. Altijd met argumenten, maar ook met stelligheid en gelijk. Op mijn manier was ik onbescheiden. Tot ik een spiegel kreeg voorgehouden in de vorm van social media.

Want op internet heeft iedereen een uitgesproken mening. Daar is stelligheid de norm, bescheidenheid een zwakte. Iedereen eist er zijn fifteen minutes of fame op. Of in ieder geval zijn plekje onder de zon. Voor het eerst besefte ik dat geldingsdrang onaantrekkelijk kan zijn.

Daarom ben ik boeken en blogs gaan schrijven. Daarmee trek ik weliswaar aandacht, maar vertel ik niet langer ‘hoe het zit’. In plaats daarvan probeer ik lezers te ontroeren of aan het lachen te maken, in de hoop zij zich herkennen in mijn dwalingen. Show, don’t tell. Exit ego!

Althans, dat maak ik er zelf graag van. Alsof ik nu Het Licht heb gezien in de spiegel. De les in bescheidenheid heeft echter vooral te maken met mijn cultpositie als scribent. Als ik ooit was doorgebroken tot het Bekende Nederlanderschap, was de talkshowgast-in-mij wellicht nooit verstomd. Sterker, soms hoor ik hem gesmoord foeteren. Voor nu houd ik mij op naast mijn vader in de schaduw. Terwijl mijn alter ego zich staande probeert te houden op de boulevard in de middagzon. Als een Icarus in vlammen vattend vederpak.

De dia is gemaakt door mijn moeder Coef. Onder de parasol zitten mijn vader en ik.

Categorie: Blog
De dreiging

Een onveilige jeugd creëert een onrustig brein. Als knulletje was ik voortdurend op zoek naar een manier om aan de klappen van mijn moeder te ontsnappen. Op straat spelen of ergens logeren mocht niet, dus moest ik het hebben van mijn geest. Een uitdaging voor een joch dat niet van lezen hield. De zwart-wit-tv stond boven op de slaapkamer, want in de jaren ’60 werd alleen ’s avonds uitgezonden. Ik had toen – besef ik nu – goud gegeven voor zoiets als YouTube. Niet alleen om in te ontsnappen, ook om mijn hongerige brein mee te voeden.

De ironie wil dat diezelfde driftige moeder haar kinderen wist te betoveren met zelfgemaakt escapisme. Foto’s, dia’s, geluidsopnamen, babyboeken, vakantiealbums… Dat deed ze om haar ‘rotkinderen’ bezig te houden zodat die haar met rust zouden laten. Maar haar toewijding en nijverheid – dat besef ik nu ook – getuigen evenzeer van oprechte moederliefde.

Liefst dook ik in de albums die zij gemaakt had met foto’s uit de Televizier. Geen plaatjes van kinderseries zoals Swiebertje, daar vond ik geen zak aan. Dat wist mijn moeder. Ik hield van huiveren. Van science fiction met aliens, van shoot-outs in saloons, bijtbeesten in de jungle, twisted horror. Van Voyage to the Bottom of the Sea, Rawhide, Daktari, The Twilight Zone!

Die suspense paste bij de sfeer van ons spookhuis, maar gaf mij ook energie. In het weekend, als mijn ouders uitsliepen, speelde ik de series in de huiskamer na, waarbij er geheid iets aan diggelen ging. Waarop mijn moeder de trap afstormde om me een lel te geven. ‘Rrrotjong!’

In die tv-albums zaten ook foto’s van tijdschriften uit de leesportefeuille, zoals Panorama (nog zonder bloot) en Revu (nog zonder bloot of ‘Nieuwe’). Omdat er in ons klompenlandje weinig fotogenieks gebeurde, kochten de redacties regelmatig beeldmateriaal op bij buitenlandse magazines. Een van die beelden maakte diepe indruk op mij.

Het toont een baai met op de achtergrond een man in kano, op de voorgrond het dreigende silhouet van een monster dat vlak onder de zeespiegel zwemt. Er stond weinig tekst bij de foto, maar uitleg was overbodig. Ik was ervan overtuigd dat het om een kolossale, prehistorische kikkervis ging, hongerend naar toeristen. Naar rotkinderen die pootjebaadden! De foto boezemde mij zoveel angst in, dat ik de klappen van moeder glad vergat. Hoe helend!

Huiveren mag afleiden, het heeft mijn geest er niet rustiger op gemaakt. Integendeel. Ik ben YouTube-junkie geworden. Dagelijks verslind ik filmpjes over UFO’s, westerns, fauna, true crime, noem maar op. Liefst met een kritische voice-over die, zo nodig, ontzenuwt.

Natuurlijk kan ik de verleiding niet weerstaan om een beschrijving van de kikkervisfoto in te typen. En verdomd. Beet! Volgens YouTube is The Hook Island Sea Monster-foto in 1964 gemaakt door een Franse fotograaf. Decennia later is de kiek viraal gegaan op internet omdat hij pre-Photoshop is en dus authentiek moet zijn. Maakt de kritiek er niet malser op. Het monster wordt verklaard als ‘school vissen’, ‘scheur in zeebodem’ of ‘reep plastic’, zijn fotograaf ontmaskerd als een fraudeur op de vlucht voor Interpol. Maar dat wil ik helemaal niet weten. Ik wil dat het mysterie intact blijft. Dat het silhouet voor altijd een prehistorisch monster met een hongerig brein is, azend op pootjebadende rotjochies. Fantasie is oneindig veel inspirerender dan stomme feiten! Sterker, soms zou ik er goud voor geven als het internet even op zwart werd gezet. En iedereen een plakboek van mijn moeder kreeg. Inclusief lel.

Categorie: Blog
Het gevoel

Tien jaar. Soms word ik een decennium jonger geschat dan ik ben. Dan glimlach ik even. Veins ik bescheidenheid en verbazing. Terwijl ik er álles aan doe om jong te lijken. Ik train me het lazarus in de gym, wandel dagelijks een uur, slaap 9 uur, eet belachelijk gezond en beperk alcoholgebruik tot speciale gelegenheden. Daarbij scherp ik mijn geest door wekelijks een blog te schrijven en op manuscripten te kauwen. Maar eigenlijk is dat jeugdige voorkomen een kwestie van ordinaire mazzel: mijn huid veroudert traag dankzij uitgekiende genen. Een zegen die niet kan verbloemen hoe bang ik ben om af te takelen.

Dat schrikbeeld moet deels verklaard worden uit de herinnering aan mijn moeders laatste jaren. Voortrazende schizofrenie en slopende antipsychotica hadden een ravage aangericht op haar gelaat, haar brein was een schim geworden van de oorspronkelijke ‘monster mind’. Ze doodde haar tijd door op huisgenoten te kankeren, kannen koffie te drinken en eindeloos veel sigaretten te roken. En niet te vergeten: door haar umwelt vast te leggen in duizenden nietszeggende en daardoor alles vertellende kiekjes. Een proeve van haar lijden, mocht Petrus twijfels hebben. Neen! klonk het in mijn hoofd als ik haar opzocht in de inrichting, zo wil ik niet eindigen!

Een leven lang heb ik mij leeftijdsloos gevoeld. Maar de laatste jaren besef ik hoe onvermijdelijk ook mijn afbraak is. Ik merk het aan mijn trage herstel van corona, een virus dat me nu al een maand doet kuchen en snotteren en niesen. Nooit eerder ben ik zo lang ziek geweest. Ik merk het aan mijn weerzin tegen eigen trukendoos, als ik mezelf hoor discussiëren met vrienden of flirten met vrouwen. Indruk willen maken op mijn leeftijd… really? Ik merk het aan mijn sombere kijk op de mensheid, die keer op keer dezelfde fouten maakt door reflexmatig naar anderen te wijzen. Zoals ik dat nu zelf doe. Ik merk het aan mijn terminale vrienden, die geestelijk of lichamelijk afgebroken worden door vileine ziekten. Alsof belazerd door Voorzienigheid Gods. Ik merk het aan mijn weerzin tegen kwebbelvolk in de trein, dat nog verder van me af staat dan toen ik die leeftijd had. Ik merk het aan mijn gegluur op mijnpensioenoverzicht.nl, dat mij bewierookt met onwaarschijnlijke prognoses. Terwijl de slappe was me nooit een moment heeft kunnen boeien.

Maar ik merk mijn leeftijd vooral aan de blogs. Onderwerpen dringen zich minder op. Niet dat de urgentie van het schrijven zelf verdwijnt, maar ik moet steeds dieper graven om bij het verhaal achter ‘het gevoel’ te komen. En steeds vaker ervaar ik stress die consequent publiceren met zich meebrengt. Geen week overslaan! klinkt het in mijn achterhoofd, anders ben je je lezers kwijt! Koste wat ’t kost wil ik me relevant voelen, hoe futiel mijn schrijfsels ook mogen zijn. Noem het een neveneffect van kinderloosheid. Het meest merk ik de ouderdom tijdens het schrijven van deze blog. Niet langer voel ik de behoefte mijn ‘inner turmoil’ te presenteren als een gelikt verhaal, maar wil ik deze opbiechten, als een ziel die zijn toevlucht zoekt in de kerk, opgejaagd door echo’s van zijn verleden. Zou ik het verstrijken der dagen dan eindelijk over mij heen laten komen, als een pianosuite van Satie?

Nah. Maar de kans bestaat dat ik de homepage van mijn website niet iedere week meer vol schrijf. Omdat ik luister naar een gevoel. Soms moet het verhaal erachter in mijn achterhoofd gisten. Kan ook zijn dat ik te druk ben met het manuscript van een roman. Wel zal ik profielfoto’s posten, opgefrist met een verjongings-app. Nietszeggende en daardoor alles vertellende kiekjes. Een proeve van mijn leeftijdsloosheid, mocht Petrus twijfels krijgen.

Categorie: Blog
De toverlantaarn

Iedere Rotterdammer van mijn generatie heeft wel eens een foto of filmpje van zijn hand gezien, in de krant of op het journaal. Volgende generaties zullen op de beelden stuiten als ze door het gemeentearchief scrollen, want daar is het oeuvre van Arij Groeneveld ondergebracht. Het kenmerkt zich door een hoog nononsense gehalte: heldere registratie, wars van art farti. Persfotografie zoals die hoort te zijn.

In de jaren ’70 was ik kind aan huis bij de familie Groeneveld. Bevriend met de zoon, met wie ik een passie deelde voor camera’s. Het souterrain van hun benedenverdieping was uitgerust met vaders doka, een arsenaal aan Nikons en een echte 16 mm Arriflex filmcamera. Al die verfijnde techniek maakte grote indruk op me. Een enkele keer mochten we eigen kiekjes afdrukken. Dat was pure magie, als zo’n foto zich in de ontwikkelaar manifesteerde.

Voor Arij zelf was ik een beetje bang omdat hij een stugge uitstraling had. Dat hij gebouwd was als een dokwerker speelde ook een rol. Die norsheid had vast iets te maken met zijn vak. Als persfotograaf moest hij op de meest onchristelijke uren in zijn Volvo duiken om actualiteiten en calamiteiten in de havenstad vast te leggen, onderweg via de mobilofoon ingefluisterd door zijn vrouw, die thuis aan de politieradio zat gekluisterd. Slopend werk.

De momenten dat de familie Groeneveld ontspande, deed ze dat op een woonboot in de Kaag. Vaak mocht ik mee. Voor mij uitzonderlijk, zo’n uitstapje, omdat mijn moeder liever niet had dat ik bij vriendjes speelde (die zouden dan ook weer bij ons uitgenodigd moeten worden en dat was lastig). Het gebied rond de woonboot bestond uit eindeloos veel gras, water en wind. Woeste natuur voor een stadsjochie als ik. We wierpen onze hengeltjes uit vanaf de woonboot of sjokten in rubberen laarzen door de zompige polder om naar kuitschietende karpers te gluren. Als we gingen zeilen in Warmonds Groote Sloot mocht ik aan de fok trekken.

Hoe verfrissend ook, ik voelde me vaak een sukkeltje op de Kaag. Mijn werphengel was een prul van V&D, mijn vistechniek ‘intuïtief’. Bij het roeien klungelde ik wat aan want ongeoefend. Van zeilen had ik zero verstand, al kreeg ik door dat je moest bukken als je niet door de fok overboord gemept wilde worden. Niettemin was ik er even helemaal uit, om thuis uitgeput mijn nest in te duiken.

Na het eindexamen wilde ik fotograaf worden. Ik had ontdekt dat je met een camera iemand bent, dat mensen je zagen staan. Mijn vader, jeugdvriend van Arij, zag zijn zoon vooral afstevenen op chronische werkloosheid. Hij raadde me aan om stage te lopen bij Groeneveld. Hij zou hem polsen. Maar persfotografie leek me niets. Ik was meer van de arti farti. Modellen fotograferen, dat leek me wel wat! Daarbij, ik was nog steeds huiverig voor hem. Dan liet ik me liever afwijzen door de Fotoacademie.

Inmiddels is Arij uitgegroeid tot een Rotterdamse legende. De zoon en ik zijn uit elkaar gegroeid. Daar was ik debet aan, omdat ik niet herinnerd wilde worden aan dat sukkel-gevoel. Onlangs hebben we het contact gereanimeerd. Een feest van nostalgie! We duiken in het archief van Arij én dat van diens moeder, want die laatste filmde de stad al in de jaren ’30. Meeste indruk op mij maakte een filmpje dat Arij op de Kaag heeft geschoten van zijn zoon en diens kameraadje. Voor het eerst zag ik bewegende beelden van mijn jeugd. Een klein wonder! En mede dankzij Groenevelds nononsense registratie kreeg de magie van mijn tijdreis alle ruimte. Alsof ik weer in de donkere kamer stond – nu met een toverlantaarn.

Categorie: Blog
Getormenteerd geluk

Toen ik in Utrecht ging studeren wilde ik allesbehalve student worden. Ik bleef in mijn Rotterdamse appartement wonen en reisde op en neer naar de Domstad. Ik negeerde de introductiedagen, haalde mijn neus op voor studentenverenigingen en liep met een boog om studentenhuizen. Dat was voor schapen! Ik vond het hele universitaire gebeuren te schools voor mijn creatieve inborst. Studeren was Plan B, noodzakelijk kwaad omdat ik niet op de academie was aangenomen. Eigenlijk wilde ik kunstenaar worden. Getormenteerd uiteraard.

Zoals mijn moeder dat was. Die had niet alleen de kunstacademie gedaan, maar ook een gedoemde affaire gehad met een getrouwd kunstenaar. Ze maakte schilderijen, houtskooltekeningen en snijwerk over oorlog, angst en honger. Wars van kuddegedrag, minachtte ze burgermutsen en bezadigdheid. Een creatieve rebel! Althans, zo zag ik haar.

Terwijl ik research deed voor haar biografie betrapte ik me erop dat mijn beeld van haar mythische proporties aannam. Ze was dan misschien een onmogelijke moeder geweest, ze was ontegenzeggelijk een persoonlijkheid. De oorlog in Indië en het Jappenkamp hadden haar een messcherpe blik gegeven, met haar kunst brandde ze een gaatje in mijn netvlies. Zelfs haar ontluikende schizofrenie begon me te intrigeren, toen ik de dagboeken en foto’s van haar academietijd bestudeerde. Wat een innerlijke strijd! Dat waanzin zo romantisch kan zijn.

Maar dat is het niet. Schizofrenie is een ziekte die een mens bijzonder angstig en asociaal maakt. Kunst scheppen kan een therapeutisch effect hebben, maar evenzeer tot isolatie leiden. In haar dagboeken trof ik een manische jongedame die door haar focus op schone kunsten volledig doordraaide. Ze kampte met dreigende visioenen en woedeaanvallen, knipte haar schouderlange lokken af. Om uiteindelijk de academie de middelvinger te geven.

Maar ik stuitte ook op deze foto. Gemaakt in 1950, tijdens een studentencabaret van diezelfde academie. Mijn moeder rechts op de planken, onmiskenbaar vóór de lokkenmutilatie. Een beeldschone 19-jarige die straalt in de schijnwerpers. Ze is onder de mensen! Maakt plezier! Contact! Sterker, ze zou er een vriendin-voor-het-leven aan overhouden. Zo werd Coef de Mythe voor mij Coef de Mens, een wezen dat in staat was tot genieten. Waar ik dan weer van genoot. Want – zoals ieder kind – wil ik mijn ouders gelukkig zien. Vooral na hun dood.

Zo gelukkig als ik zelf werd toen ik eenmaal eieren voor mijn geld had gekozen. En na vier jaar studie de Rotterdamse leegte achter me liet, om te verhuizen naar Utrecht en daar een klein k*tkamertje in een studentenhuis te betrekken. Ik was onder de mensen! Maakte plezier! Contact! Deze golden years van liefde, lust en lol zouden mij het zelfvertrouwen geven waar ik nu nog op bouw.

Toegegeven, van een studentenvereniging is het niet gekomen. Een brug te ver. Maar als ik kinderen zou hebben, zou ik hen stimuleren ergens lid van te worden. Van een sportclub, theatergezelschap, studiegenootschap. Maakt niet uit wat. Dat zal doorbijten zijn. Maar tussen de brallende mannetjes en hijgende wijfjes vind je altijd wel een andere loner die evenmin van conformeren houdt. Die net als jij met zichzelf worstelt. Die gruwt van schreeuwers en blaters, maar evenzeer van burgermutsen en bezadigdheid. Iemand waarbij jij je getormenteerde zelf kunt zijn én onbevangen plezier mee kunt maken. Zodat je die dynamiek weer kunt overbrengen op jouw kinderen. Is dat niet waar schone kunsten over gaan?

Copyright © 2022 - Rein Hannik