Mijn moeder had een oog voor fotografie. Om met een bard uit Oostende te spreken: Dans les yeux de ma mère, il y a toujours une lumière. Ik mag graag denken dat ik dat oog geërfd heb. Als ik foto’s maak voor mijn blogs, ga ik steevast op zoek naar een strakke compositie, precies zoals zij dat deed. Heel braaf eigenlijk. Soms snak ik naar een scheve horizon of een duim-voor-de-lens, naar een creatieve storm die mijn geest opfrist. Ode aan de imperfectie! Maar mijn rigide werkwijze dient ook als geigerteller voor mijn brein.
Toen mijn moeder in de jaren ’70 werd opgenomen met ernstige angstklachten, zou ze in de inrichting doorgaan met het maken van foto’s. Die werden anders dan de dia’s die ze van het gezin schoot. Tijdens mijn research voor haar biografie ben ik op honderden bizarre afdrukjes gestuit, meest van objecten en personen in haar omgeving, met steeds minder aandacht voor focus en compositie. Aan het eind van haar leven werden de foto’s ronduit nonsensicaal. Meest toegankelijk zijn deze van haar tv’tje, waarop nieuwszender BBC World zoals gewoonlijk met oorlogsbeelden stond te loeien. Wat ging er in haar om?
Meedenken met mijn moeders brein doe ik sinds mijn prille jeugd. Aanvankelijk kritiekloos. Als kind vraag je je niet af of er inderdaad mannen over het dak lopen die je willen ontvoeren, ook niet of je vaders patiënten kwaad spreken over je moeder. Dat was gewoon zo. Het heeft jaren geduurd voordat ik besefte dat deze angsten door haar defecte brein werden aangejaagd. En dat was weer decennia voordat ze eindelijk met paranoïde schizofrenie werd gediagnosticeerd. Dit duurde zo lang doordat de psychiaters liever wegkeken dan dat ze een artsenvrouw voor gek verklaarden.
In BBC World zocht ze vermoedelijk bevestiging van haar wereldbeeld dat de aarde een verzameling van brandhaarden is. Oorlogsverslaggeving gaf haar rust, omdat het ’t tegenovergestelde is van wegkijken. Dans les yeux de ma mère, il y a toujours une guerre. Maar wat zou ze van haar tv-foto’s gevonden hebben? Zou ze die überhaupt bekeken hebben? En zou ze op heldere momenten gedacht hebben: ‘Waarom leg ik dit in godsnaam vast!?’
Misschien was ze niet meer in staat tot die introspectie. En is het vooral mijn hang up om alles tegen het licht te houden wat me voorgespiegeld wordt, als een fotograaf die een negatief inspecteert. Logisch met een jeugd als de mijne. Die onderzoekende aard is nu de motor achter mijn blogs. Hij houdt me scherp. Voor zolang het duurt.
Want met mijn moeders oog heb ik tevens haar oogziekte geërfd. Daardoor ben ik halfblind. Gelukkig kan ik met het goede oog nog fotograferen. Ook haar geestesziekte is erfelijk, maar daar maak ik me iedere dag iets minder zorgen over, aangezien schizofrenie doorgaans op jongere leeftijd toeslaat. Ik hoop zonder waanbeelden mijn kist in te glijden.
Uiteraard is er altijd wel een nieuw piekerpunt te verzinnen. Zo takelde mijn moeder relatief jong af. De schaduwkant van imperfectie! Ik schrijf dat toe aan haar ziekte en de medicatie, maar mocht het ook bij mij toeslaan, dan wil ik dat liever niet weten. Dus als er straks scheve horizonten en rebelse duimen bij mijn blogs verschijnen, kijk dan even weg, dan doe ik alsof er een creatieve storm door mijn brein waait.
