Blog
- Categorie: Blog
‘Ze leeft nog! Ze leeft nog!’ kraaide ze. ‘Ik wíst ’t!’ Het was niet de eerste keer dat mijn moeder hysterisch deed over haar Indië. Maar nu leek ze in alle staten. Haar ogen waren zelfs vochtig geworden. Ze duwde fotootjes van een Indonesische familie onder onze neus. We slaakten een zucht, zoals we dat altijd deden als ze met haar jeugd dweepte. Nostalgie, dat was gezeik! Toch had Coef reden om te jubelen.
Het was begonnen met die oproep in Tong Tong, het lijfblad der Indiëgangers. Een Indonesische heer genaamd Tentua had in de zomer van 1973 om pen pals gevraagd. Hij woonde afgelegen, zocht contact, en belangrijker: hij miste de Nederlandse cultuur. Zijn oproep getuigde van een perfecte beheersing van onze taal. Hij wilde corresponderen met Indiëgangers bij wie het koloniale verleden nog vers in het geheugen lag.
Dan had ie een goede aan mijn moeder. Zij was al jaren bezig met het archiveren van haar jeugd, slenterde de godganse dag over Memory Lane. Want aarden in Holland, dat lukte niet. Nu kon ze haar hart luchten tegen een echte Indische man, zonder op gezucht te stuiten.
Aanvankelijk wisselden ze ditjes en datjes uit over hun jeugd. Door kinder-Maleis te gebruiken liet Coef zien hoe Indisch zij was (geen verwende plantersdochter!), door perfect Nederlands te schrijven liet hij zien hoe Hollands (ontwikkeld?) hij was. Onvermijdelijk kwam ook het heden ter sprake: Indonesië’s explosieve inflatie. Coef aarzelde geen moment en maakte geld over. Tentua, op zijn beurt, zou Coef een onbetaalbare dienst bewijzen.
Daarvoor moeten we terug naar ‘ons’ Indië. Hier had Coef een nanny, baboe Toek genaamd. Coef d’r echte moeder leed aan een hartziekte, dus die liet de opvoeding grotendeels aan Toek over. Omdat kind en nanny elkaars taal niet machtig waren, was hun communicatie voornamelijk intuïtief – negen jaar lang. Wat de band extra sterk maakte.
Het afscheid was abrupt. In 1942 moest het gezin vluchten als gevolg van de Japanse invasie. Panisch uitzwaaien, traantjes laten. En daarna uit het oog verliezen. Maar niet uit het hart. Want, zoals gezegd, Coef was niet als andere kolonistenkinderen.
Dertig jaar later zou ze haar geboorteland bezoeken. Niet alleen om haar huis op te sporen, ook de baboe. Zou Toek nog leven? Coef vóelde het aan haar water. Maar de reis was een groepsreis, wat detectivewerk onmogelijk maakte. Terug naar huis, terug naar af.
En nu bleek ze in pen pal Tentua een detective getroffen te hebben. Op locatie nog wel. Hij zoeken. Vragen. Verder zoeken. Navragen. En verdomd. Na een paar missers wist ie Toek op te sporen. De bejaarde kon haar oren niet geloven. ‘Coefje leeft nog!’ kraaide Toek in het Maleis. ‘Ik wist ‘t!’ Haar ogen waren vochtig geworden, schrijft Tentua met veel gevoel voor drama.
Coef zou contact met haar baboe houden tot aan Toeks dood. Ook zou zij haar financieel ondersteunen. Verbinding en herstelbetaling, voortkomend uit het hart in plaats van uit een politiek correcte kramp. Kom daar tegenwoordig maar eens om. En wie had er wat te mopperen over nostalgie?
- Categorie: Blog
‘Loser’ is de term die gebezigd wordt voor dit type. Voor iemand die er maatschappelijk weinig van gebakken heeft, die speelbal lijkt van het lot. Mijn bron werkte nog steeds als bestelchauffeur voor een bedrijf dat linnengoed verhuurt. 40 jaar geleden waren de busjes herkenbaar aan een logo van een man die zijn gezicht afdroogt. Met grimmige blik, alsof hij net een lijk aan stukken heeft gezaagd.
Ikzelf was tijdelijke kracht. Zeer tijdelijk. Al na een maand werd ik ontslagen. Niet opgewassen tegen de stress van bezorgwerk. Het gejakker, het gejaag. Te weinig stamina om loser te worden. Om maar niet te spreken van de blikschade aan mijn busje.
De oud-collega die ik had opgespoord wilde ik interviewen voor mijn autobiografische roman Keukendrinkers. Die gaat over een schoolverlater die uitzendbaantjes afwerkt op zoek naar zielenrust. Ik had krenten voor mijn pap nodig. Jargon, anekdoten, roddels.
Ik herkende hem vaag. Hij mij in het geheel niet. Hij moet het vreemd gevonden hebben dat ik na zo veel jaren wilde komen lullen over een baantje dat ik slechts vier weken had volgehouden. Schrijvers, daar zit een schroefje bij los, zag ik hem denken. Hijzelf was evenzeer toe aan een onderhoudsbeurt. Jaren van jakkeren en jagen hadden hem afgemat. Arbeid waarvoor ik had bedankt. Zo iemand een ‘loser’ noemen getuigt van kortzichtigheid.
Het was zijn woning die indruk op me maakte. Smoezelig, half geverfd, niets aan de wanden. De chauffeur had geen enkele moeite gedaan om de schijn op te houden. Ongehinderd door burgerlijke schaamte. Dat kreeg mijn respect. Dus waarom moest ik dan huiveren?
Omdat ik het herkende. Mijn flat oogt net zo verwaarloosd. Daar heb ik een goede reden voor, maak ik mijzelf graag wijs. Het is een werkhok dat ik gebruik om monomaan in te typen. Inrichting, dat leidt maar af. Een garage ga je ook niet opleuken! Maar ik wantrouw mijn analyse. Als het me werkelijk koud laat hoe mijn flatje eruit ziet, zou ik me ook niet schamen voor de meteropnemer. Gelukkig kun je de standen tegenwoordig zelf doorgeven.
Daarmee ben ik nog niet uit de brand. Van de zomer krijg ik een filmploeg uit L.A. over de vloer. Yep. Een productiemaatschappij die documentaires maakt voor o.a. Netflix. Ze komen me interviewen over een onderwerp waar slechts een enkeling verstand van heeft. Hebben we het nog wel over, als het echt concreet wordt. Of na afloop, als ik eruit gesneden ben (‘wat een loser!’).
Voor die tijd moet ik mijn appartement opknappen, want dat promoveert straks tot decor. Mag ook wel die make-over, na twee decennia van uitwonen. De meeste mensen zouden een moord doen voor zo’n riante, betaalbare penthouse met uitzicht op een kanaal! Maar ik voel me een geketende kamper zonder bestelbusje. En het is zo veel werk. 17 deuren, 18 ramen, 7 radiatoren + een wirwar aan verwarmingsbuizen. En die muren! Overal muren!
De make-over en het interview zullen mijn ego ongetwijfeld een boost geven. Voor ware eigendunk duik ik liever in een schrijfsel. Zo’n blog over een antiheld die ervan gruwt de schone schijn op te houden. Die laat zien dat wij allen speelbal zijn van het lot. Tot het tijd is om aan stukken gezaagd te worden. Maar dan wel op Netflix.
- Categorie: Blog
Er hing niets aan de wanden van zijn werkkamer in het monumentale grachtenpand. Dat vond ik opmerkelijk, voor de directeur van een reclamebureau. Maar ook herkenbaar, omdat ik zelf evenmin afgeleid wil worden van het creatieve proces. Schilderijtjes, da’s voor burgers als mijn vader. Daarbij, de directeur boeide mij al genoeg. Hij leek op een psychopathische variant van Derrick, met ijskoude blik boven een two tone overhemd, vulpen in de aanslag.
Ik was aangenomen als copywriter vanwege mijn open sollicitatie. Die had ik geschreven in de vorm van een reclame. Een uithangbord voor mijn scherpe pen. De directeur zelf bleek meester in het analyseren van de wensen van de klant. Ik laafde me aan zijn briljante brein. Een vader-zoon relatie is wat veel gezegd, maar als we samen aan zijn mahoniehouten tafel tekst fijn slepen, hadden we een klik. De synergie van verwante geesten! Een verwantschap die ik thuis had gemist – mijn pa was meer van de gezelligheid dan van de creativiteit.
De directeur had een zoon die in hetzelfde pand werkte. Niet in hetzelfde bedrijf. Deze gozer, met babyface en ijskoude blik, had op de eerste een internetbedrijf opgezet. Rond de millenniumwisseling was dat nog een hachelijke onderneming. Erop of eronder! De vader had er als aandeelhouder flink in geïnvesteerd. Misschien ergerde hij zich daarom aan de nonchalance van zijn zoon. Verwend joch! zag je hem denken, precies zoals mijn vader naar mij keek als ik weer eens een studie verknald had.
Was mijn vader van het oude geld, deze directeur wilde dat graag lijken. Vandaar die vulpen. Toch was hij als reclamecowboy binnengelopen tijdens de greed-is-good days van de jaren ’80. In de wandelgangen vernam ik dat ie ooit een cursus Beschaafd Articuleren had gevolgd om zijn platte accent te verbloemen. Hij camoufleerde zijn roots! Die koude blik was overblijfsel van zijn dagen als vrije jongen. Het briljante brein huisde in een straatvechter.
In de twee jaar dat ik er heb gewerkt kreeg de relatie tussen de directeur en de dotcomzoon een hoog Bordewijkgehalte. De spanning was te snijden in de marmeren gangen. Tot de twee niet meer samen door de deur konden. Liever sleutelde de vader met mij aan een campagne, kauwend op zijn vulpen, als een roofdier dat zijn snijtanden slijpt aan een bot.
De explosie vond plaats op de gang, pal voor de gesloten deur van mijn kamertje. De zoon had een vermogen geïnvesteerd in verkeerde IT-apparatuur. Die deal was onomkeerbaar. De vader, als aandeelhouder maar vooral als pa, schold de jongeman de huid vol. Mi-nu-ten lang. De straatvechter manifesteerde zich! Daarna werd het stil. Ik durfde mijn deur nauwelijks te openen, huiverig op het lijk van de zoon te stuiten, de vulpen natrillend in de hartstreek.
De uitbarsting had alles te maken met het naderende faillissement van het reclamebureau. De dagen van de directeur waren geteld, terwijl het dotcombedrijfje liep als een speer. De zoon had de vader overschaduwd. De laatste dag zag ik senior in zijn kamer zitten, starend naar de lege wanden die nu troosteloos leken – precies zoals de muren bij mij thuis.
Opeens miste ik mijn vader en zijn schilderijtjes. Zijn warme burgerlijkheid, zijn gezellige lulligheid. Misschien hadden wij ook wel een klik. Zo een die geen scherpe pen vereist. Slechts hart.
- Categorie: Blog
‘Geprivilegieerd’ heet dat met een lelijk anglicisme, zo’n achtergrond als de mijne. Immers, mijn ouders – een huisarts en een kunstenares – waren ontwikkeld en beschaafd. Het gezin woonde in een herenhuis aan een fraaie singel. Wij hadden voldoende geld om jaarlijks op vakantie naar Italië te gaan. Ik genoot het beste onderwijs op het gymnasium. Niets te klagen!
Toch ging het niet lekker met mij op school. Zo leergierig als ik was op de lagere, zozeer zat ik weg te dromen op de middelbare. Dat wijt ik nu aan spanningen thuis, maar toen wist ik niet beter. Ik ging nooit uit logeren. Hoe dan ook, ik had moeite met Frans. Mijn vader besloot bijles voor me te regelen (je bent bevoorrecht of niet!). Een patiënt van hem, een voormalig lerares Frans die in een zijstraat van onze singel woonde, zou de lessen verzorgen.
Als zoontje van de dokter vond ik het een beetje griezelig om over de vloer te komen bij een patiënt. Dat kwam door verhalen van mijn moeder. Die beweerde dat mijn vaders clientèle bestond uit morrend grauw dat kwaad over haar sprak. Lomp volk dat naar spruitjes stonk!
De bijlesmevrouw woonde op de eerste etage. Daarvoor moest ik een nauwe trap op. De etage was krap en muf en volgestouwd met boeken. Dat mensen zo konden leven! De mevrouw zelf was klein van stuk en had een smal gezicht. Ze droeg een enorme bril met ondersteboven montuur (model jaren ’70’s). Stokoud was ze – misschien wel vijftig.
De mevrouw nam alle tijd voor me. Ze ondersteunde me, overhoorde me, corrigeerde me. Ik werd overladen met de aandacht die ik thuis ontbeerde. Met resultaat. Al spoedig kreeg ik flair voor de taal. Mais oui, madame! In de pauzes voerde ze me thee met koekjes en mocht ik wegdromen bij haar boekenkast. Zo viel mijn oog op een pocket met een intrigerende cover van een slaapwandelaar. Een dolende nachtmerrie? Toen ik het boek oppakte verslikte de bijlesmevrouw zich bijkans. ‘Da’s lastig Frans hoor,’ zei ze. ‘Vol Bargoens. En de schrijver, een armendokter, die was nogal… vuig.’ Een vuige armendokter… fascinerend!
Over vuig gesproken, haar echtgenoot was een ongewassen kerel die non-stop Gauloises rookte. Ik kreeg hem weinig te zien, want ook in dit huis waren spanningen. Toen hij een keer voor zijn zieke vrouw inviel, heeft ie schuine verhalen tegen me opgehangen over zijn Franse jaren, steeds onderbroken door een rochelshoest. Hij stonk meer naar spruitjes dan naar sigaretten. Een echte patiënt! Ik had medelijden met zijn vrouw.
Na een jaar van wekelijkse lessen was ik een krek in de Franse taal geworden. Thuis lulde ik ‘en français’ tegen mijn moeder om haar te pesten, op school behaalde ik goede cijfers. Tijd om afscheid te nemen van de bijlesmevrouw. Ze stopte me een cadeautje toe. ‘Pas openmaken als je meerderjarig bent!’ zei ze met een knipoog, om daarna een allerliefst vaarwel te glimlachen. Ik moest even slikken. Op de achtergrond klonk de rochelhoest van haar man.
Nog diezelfde avond heb ik het pakje geopend. De pocket van de slaapwandelaar! Het Frans was inderdaad een brug te ver voor mij, maar met de vertaling ernaast zou ik het uitspellen. Sterker, het stimuleerde me later om zelf te schrijven. Net zo vuig! Nog steeds als ik door de pocket blader, voel ik mij bevoorrecht zoveel inspiratie op mijn pad getroffen te hebben. Maar die geprivilegieerde jeugd van mij, die kunnen jullie steken où le soleil ne brille pas.
- Categorie: Blog
Toen de Japanse keizer ons land aandeed in 1971, stond mijn moeder hem op de Parkkade op te wachten met een paraplu. Daarop had ze met plakletters ‘DONDER OP!’ geschreven. Op het moment dat Hirohito’s limo passeerde, klapte ze de plu open. Voorpagina Vrije Volk.
Haar activisme heb ik niet geërfd. Ik ben van de Generatie Nix, twintigers die eind jaren ’70 zo apolitiek mogelijk door het leven gingen. Wij verloren ons in duistere muziek, obscure boeken en cultfilms. Pythoneske humor was leidend in onze kijk op de maatschappij. Activisme, dat was iets voor schreeuwers. Toch maakte ik in 1979 een uitzondering.
De Tamme Paashaas heette de actiegroep. Of eigenlijk was het meer een duo. Een initiatief van H. en A., twee gozers die ik in mijn stamkroeg op Zuid had ontmoet. Ze maakten zich hard voor een vriendelijker samenleving en probeerden dat met ludieke acties te bereiken – en met veel bier drinken uiteraard.
Wat mij aansprak was dat ze hun idealisme zelf met een zeecontainer zout namen. De acties hadden iets weg van absurdistische Flower Power. Een verademing tussen de bloedserieuze socialistische geluiden van die tijd! Direct na kennismaking zegde ik mijn medewerking toe, al was het maar om de monotonie van mijn uitzendbaantjes te doorbreken.
De eerste actie waaraan ik meedeed loog er niet om. Boven de Maastunnelbuis zouden we enorme kartonnen letters ophangen met ‘Tamme Paashaas’. De politie kreeg ons pas in de gaten toen we al foto’s hadden gemaakt. Volgende dag in het Vrije Volk. Move over, mom! Ik genoot van de aandacht, en dan vooral van de vragen die we opriepen (‘tamme wát!?’). Alsof we een absurde film van ons leven maakten. Het proefde naar meer.
Dat meer zou een muzikaal optreden worden in een cultureel jongerencentrum. H. en A. speelden beiden gitaar en schreven teksten. Mijn talent beperkte zich tot meeneuriën. Daarmee was mijn nog rol nog niet uitgespeeld. Ik mocht, als opmaat voor hun optreden, in een ultrakorte toneelscène een baasje vertolken; zo’n foute directeur die werknemers uitkaffert en ontslaat. De scène zou de verharding van de maatschappij aankaarten.
Niet dat mij dat boeide. Ik wilde aandacht! Het nix voorbij! Daarbij, de rol was me op het lijf geschreven, aangezien ik voortdurend in-between-jobs verkeerde (bij elk uitzendbaantje werd ik vroeg of laat ontslagen). Dus, jasje/dasje geleend en de planken op als schreeuwende capitalist pig. Ik zag de krantenkop al voor me: ‘THEATERDIER GEBOREN!’
Mijn method acting bleek niet besteed aan de zaal vol bloedserieuze socialistische jongeren. Er volgde een obligaat applausje, waarna ik H. en A. zag knallen met de Tamme Paashaasband. Mijn rol was uitgespeeld. Exit activist Rein.
En nu? Eens een nix, altijd een Nowhere Man? Welnee. Sinds dat optreden sluimert er een schreeuwer in mij die ieder moment kan ontwaken. Zo heb ik mijn moeders plu van zolder gehaald. Dus als u straks de Maastunnel wilt induiken en omhoog blikt, is de kans groot dat u op een stukje onvervalst activisme uit de seventies stuit. ‘DONDER OP!’
Havenloods januari 1979
Vrije Volk 1971
