Jiskefets spin off glijdt uit met banale stijlbreuk
Fans van absurdistische komieken zijn nogal eens arrogant. Ze zijn ervan overtuigd dat alleen zij hun idool werkelijk begrijpen, hem om de juiste redenen waarderen. Die houding wordt aangewakkerd door de anarchistische structuur van dergelijke humor.
Zo maken de sketches van Monty Python, hoezeer ook onderhevig aan logische wetten en regels, een bijna ongrijpbare indruk. Hardcore fans vertrappen elkaar om het alleenrecht van de scherpste analyse en smalen naar 'gewone' liefhebbers die om John Cleese's silly walk moeten lachen.
Ook het team van VPRO's Jiskefet is geannexeerd door elitaire fans, nu de spin-off 'Debiteuren/Crediteuren' een steeds breder publiek trekt. Debiteuren/credieuren heeft een simpele, eerder parodistische dan absurdistische setting: een assurantiekantoor waar drie klerken en een koffiejuffrouw zitten te fröbelen. Meneer Edgar (Prins) en meneer Jos (Koch) zijn Lulletjes Rozewater met pagekapsels en Hans van der Togt-truien, meneer Storm (Romeyn) is een macho met marinierscomplex, en juffrouw Jannie (Malherbe) een chronisch depressieve allochtoon met overgewicht.
Er gebeurt eigenlijk niets in Debiteuren/Crediteuren. De comedy bestaan uit melige opmerkingen over boterhambeleg en seks, en woordgrapjes in running gags ("Goede 's morgens!"). Met deze karige middelen weet het Jiskefet-team feilloos de lullige sfeer te scheppen die Het Kantoor toebehoort.
De Sinterklaasaflevering bevatte echter een grove stijlbreuk: tijdens een bezoek van de Goedheiligman werd er opeens flink orale en anale seks bedreven. Een flauwe provocatie, die niet synchroon liep met de sfeer in de andere afleveringen. Ingezonden brieven van gekwetste Jiskefetliefhebbers waren het voorzienbare resultaat. "Stuitend en smakeloos", vond een van hen het gebodene.
Dit moralisme bleek koren op de molen van hardcore fans. Er volgde snerend commentaar als: "Vertederend en dolkomisch dat dit soort van stuitende bourgeois-geshockeerdheid weer eens de kop opsteekt". Volgens de fans was de Sinterklaassodomie "een ultieme poging van Jiskefet om de zo drastisch gestegen populariteit enigszins in te dammen en zich te ontdoen van overbodige kijkers".
'Overbodige kijkers'. Blijkbaar trekt Jiskefet te veel fatsoensrakkers, alleslachers en onbenullen die de essentie van de humor ontgaat. Ongetwijfeld waar, maar in hun arrogantie zien de 'ware' fans over het hoofd dat Jiskefet ook wel degelijk flauwe grappen maakt. De Sinterklaasaflevering mag bedoeld zijn om 'overbodige kijkers' weg te jagen, ze is en blijft een irritante, ongrappige stijlbreuk die vooral kritische kijkers wegjaagt.
Misschien werkt het streven naar elitaire analyse een zekere Oostindische blindheid in de hand. (Kijk maar weer naar Python, dat door de hardcore integraal werd verafgood terwijl toch minstens de helft van de sketches flauw waren of gemakzuchtig voortborduurden op oude grappen). Maar goed, uiteindelijk ben ik zelf de arrogantste liefhebber van absurdistische humor omdat ik zelfs elitaire fans overbodig vind.
