Stand-up ondermijnt comedy
De twee beste Amerikaanse comedy's op de Nederlandse buis zijn momenteel 'Grace under Fire' (Vara) en 'Seinfeld' (RTL5). Ze danken hun dynamiek aan de dialogen en de uitstraling van de hoofdrolspelers/auteurs, respectievelijk Brett Butler en Jerry Seinfeld. Beiden putten rijkelijk uit hun ervaring als stand-up comedian, al werkt deze kwaliteit soms juist in hun nadeel.
Grace under Fire gaat over de alleenstaande huisvrouw Grace Kelly die twee kleuters en een baby moet opvoeden. Haar ex-man, een domme alcoholist, heeft zij verlaten toen hij haar een keer te veel geslagen had. Nu probeert ze van een ongeschoold baantje bij de plaatselijke raffinaderij rond te komen, en wordt ze bijgestaan door buren en vrienden. Het mooie aan de serie is dat ze niet gebukt gaat onder feministische cliché's of NCRV-moraal.
Butler heeft als 'consultant' een flinke vinger in de pap en torpedeert ons met een spervuur van even geestige als scherpe one liners. Ze ontzenuwt de reclamefabels over het leven zonder in cynisme te verzanden, Grace is grappig en Grace is 'tough' - net als Butler op de planken.
Toch is het juist haar stand-up basis die de serie ondermijnt: Butler wil te vaak scoren, te vaak ad rem zijn, terwijl haar personage dat niet voortdurend vereist. Bovendien speelt ze Grace met zoveel naturalisme en kwetsbaarheid dat je haar volledig in je hart sluit. Vooral tijdens verdrietige momenten. Als ze zwijgt.
Seinfeld is een compleet ander type comedy. Je zou het meta-comedy kunnen noemen: hij gaat over stand-up comedian Jerry Seinfeld, gespeeld door Jerry Seinfeld zelf, die een serie schrijft voor de televisie over zijn leven. Dat leven speelt zich voornamelijk af in een appartement in New York waar voortdurend huisvrienden binnenvallen. Zo is er de werkeloze, kalend dikke George met zijn onweerstaanbare zelfoverschatting, en buurman Kramer met zijn epileptische motoriek en voorliefde voor Jerry's gevulde ijskast.
Seinfelds vienden klooien aan. Ze maken de grootste plannen waar niets van terecht komt omdat ze te naïef en te ijdel en te aardig zijn. Ze zijn zo levensecht dat je het gevoel krijgt dat Seinfeld, ondanks het soms absurde karakter van de situaties, daadwerkelijk een serie over zijn leven gemaakt heeft.
De enige zwakke momenten zijn de flitsen van Seinfelds 'live' stand-up optredens, die ter afwisseling binnen de verhaaltjes gemonteerd worden. Seinfeld solo blijkt de zelfspot te missen die hij over zich heen krijgt als hij omringd wordt door zijn idiote vrienden.
Grace under Fire houdt binnenkort op. Bidden dat Seinfeld nog even volhoudt. Want nu Cheers en haar televisie-stamgasten verdwenen zijn, moeten we zorgvuldig omgaan met de paar televisiehuisvrienden die ons resten. Zij geven ons het gevoel dat de buis meer kan zijn dan een kille tijdvreter.
