Handel is handel, ook al druipt het soms wat
Wat kan de kwaliteit van documentaires toch uiteenlopen. Neem nou 'Battered Men' (29 november VPRO), over mannen die door hun vrouw mishandeld worden en 'Organ Snatchers' (1 december EO) over orgaanhandel tussen Zuid- en Noord-Amerika. De eerste was te belachelijk voor woorden, de tweede te erg.
Eerst die mannen. Die arme mannen die door hun echtgenotes geslagen worden. Toegegeven: ik had me nooit gerealiseerd dat huwelijksgeweld ook reversibel was, maar sinds me verteld is dat mannen door vrouwen verkracht kunnen worden (onvrijwillige erectie) maak ik me weinig illusies meer over de fysieke superioriteit van Adam.
'Battered Men' was opgezet als een kerkbiecht. In schaarsverlichte close-ups vertelden twee mannen lijdzaam en fluisterend over de terreur van hun geliefde; hoe het begon met een enkele klap in het gezicht, hoe het ontspoorde met een trap in het kruis, hoe het bijna fataal afliep met de koekepan. Over de duivelse kracht van hun eega, over hun eigen fysieke en mentale onmacht, over de schaamte om het aan collega's te vertellen. Over een hel zonder einde. Verschrikkelijk.
'Battered Men' kwam over als een geraffineerde Monty Python-persiflage. Niet alleen omdat het probleem te absurd was voor woorden (Waarom sloegen de heren niet terug? Waarom pakten ze hun biezen niet?), maar vooral omdat de makers de idiote confessies kracht probeerden bij te zetten met luguber bedoelde sfeertussenshots van donderwolken, herfstbladeren, dichtgeregende slaapkamerramen, omgevallen glazen wijn en kapot gegooid servies. En dat met een regelmaat van iedere vijftien seconden.
De hilariteit werd compleet toen na afloop het telefoonnummer van de Stichting Korrelatie in beeld verscheen, kennelijk met de bedoeling dat kijkers met soortgelijke problematiek ("ik word door mijn kleuters geslagen!") direct aan de bel konden trekken.
'Organ Snatchers' was andere koek. Héél andere koek: verborgen camera-opnamen van clandestiene handelaars en interviews met al dan niet verminkte overlevenden van de organ squads. Hardcore die geen sfeertussenshots behoefde. En al was ik op de hoogte van deze zwarte handel in organen waarbij donors onvrijwillig geopereerd of vermoord worden, toen ik zag met welk een scrupuleloze luchtigheid en geveinsde bezorgdheid zo'n arts zijn cliënt een illegaal verkregen hoornvlies toezegde, draaide mijn maag om.
En toen een zevenjarig sloppenknulletje zijn lege oogkassen liet zien en vertelde hoe een dokter ze er in het armenziekenhuis had uit gesneden, moest ik kokhalzen. Te erg voor woorden. En te erg voor Stichting Korrelatie - die kunnen je echt niet helpen met ethische hamvragen wanneer je eigen doodzieke kind een donor nodig heeft.
