BBC-reportage over experimentele hersenoperaties
'Three films about the power of the past' is de ondertitel van de docutrilogie The Living Dead van de BBC. Eén daarvan, over pogingen van het militair-wetenschappelijk complex om het menselijk geheugen te manipuleren, was ronduit huiveringwekkend.
Eind jaren vijftig experimenteerde een Amerikaans chirurg met epileptische patiënten, wier schedeldak hij onder plaatselijke(!) verdoving lichtte om er achter te komen hoe je geheugen kon wissen. Even prikken, wat vragen stellen, weer prikken en opeens bleken bepaalde herinneringen verdwenen.
Deze onthutsende onderzoeksresultaten waren koren op de molen van Cameron, een idealistische Canadese psychiater die verbonden was geweest aan de processen tegen de kopstukken van het Derde Rijk. Hij wilde een methode ontwikkelen om slechte herinneringen door prettige ervaringen te vervangen waardoor misdadigers en geesteszieken betere, rationelere mensen zouden worden.
Cameron begon zijn hersenspoel-experimenten op psychiatrische patiënten, wier trauma's hij met elektro-schocks en LSD inderdaad kon laten verdwijnen. Probleem was dat zijn methode tekort schoot wat betreft het bijvullen.
Zo was Linda, indertijd als schizofreen gediagnostiseerd, na Camerons behandeling niet alleen verlost van haar geestesziekte maar tevens van haar complete geheugen. Ze moest opnieuw met haar man leren vrijen, ze moest opnieuw kennis maken met de kleine mensen die haar kinderen bleken te zijn, ze moest opnieuw leren huilen op begrafenissen, ze moest opnieuw leren lachen om grappen. Ze voelde zich als een marsvrouwtje. "I didn't know how I was supposed to feel or behave. A very frightening time."
Mocht Cameron's gepruts nog goed bedoeld zijn, toen de CIA lucht kreeg van deze methode rook ze onmiddellijk een ideale manier om geheim agenten te programmeren. Deze menselijke robotten zouden immers niet gehinderd worden door scrupules en geen informatie vrijgeven bij marteling. Onder druk gezet door JFK, en onder het mom van wetenschappelijk onderzoek begon de Agency 'vrijwilligers' tot moordenaars om te spoelen, die Fidel Castro uit de weg moesten ruimen. Parallelle experimenten met een kat (!) waren echter weinig hoopgevend; toen het 23 dollar miljoen kostende beestje de straat op ging, werd het onmiddellijk door een taxi geplet.
Het zou de CIA niet beletten om nog vele menselijke proefkonijnen kapot te wassen, om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat kunstmatige intellgentie betrouwbaarder is dan het menselijke brein. En Cameron? Cameron wijdde de rest van zijn carrière aan platwormen.
Het meest schokkende aan de docu was het slotcommentaar van Linda. Na haar behandeling zou je toch denken dat ze zich als slachtoffer van de wetenschap beschouwt. Maar nee. "I was not a victim," verzekert ze de makers. "I was free. I was freed from the garbage that people carry around all of the time. Memory is a dangerous thing." Misschien kun je herinneringen alleen maar missen als je ze kunt herinneren.
