Laf mengsel van kunst- en genrefilm

Het is niet bekend wanneer Hal Hartley's 'Amateur' in de Utrechtse bioscopen verschijnt, maar omdat er verder geen interessante premières te zien zijn en Hartley het goed doet in studentenkringen alvast wat aandacht. Overigens: wie zijn werk in de bioscoop nooit gevolgd heeft, kon er onlangs op de televisie mee kennismaken toen de BRT 'Trust' en 'Simple Men' uitzond.

De VPRO-gids was opvallend ambivalent in zijn commentaar: "De plotwendingen lijken vaak even willekeurig als de dialogen, die over van alles gaan. De hieruit voortvloeiende onvoorspelbaarheid is even irritant als intrigerend. Het is ofwel fantastisch, of zelfingenomen gezeur."

Thomas (Martin Donovan, Hartley's huisacteur) wordt op straat wakker met een hoofdwond. Hij blijkt zijn geheugen kwijt te zijn. In een cafetaria ontmoet hij Isabelle (Isabelle Huppert) die zich over hem ontfermt en met hem naar bed wil. Ze is namelijk een ex-non die er na vijftien jaar celibaat achtergekomen is dat ze eigenlijk nymfomaan is. Isabelle probeert in haar onderhoud te voorzien door verhaaltjes voor pornoblaadjes te schrijven, die echter geweigerd worden vanwege hun poëtische ondertoon.

Als Thomas' achtergrond langzaam boven komt, blijkt hij een gangster geweest te zijn die er niet voor schuwde vrouwen met een scheermes te bewerken. Een van zijn slachtoffers was pornoster Sofia (Elina Lowensohn). Zij wordt achtervolgd door Thomas' handlangers, die niet weten dat hun baas door zijn geheugenverlies een nieuw mens is geworden.

Hal Hartley over 'Amateur': "It's an action movie. I use conventional aspects of the action thriller. But it's a Hal Hartley action movie. That probably means I've got it wrong somehow." Een actiefilm met een Hal Hartley-draai...?! Toegegeven: er wordt in geschoten en gedreigd, maar Hartley's eigenzinnige stijl is te abstract om werkelijk met zo'n down-to-earth genre geassocieerd te kunnen worden. 'Amateur' is net als zijn andere films een stijloefening die geen enkele opening biedt voor identificatie of spanningsopbouw.

Thomas, Isabelle en Sofia, ze kletteren als marionetten door het verhaal heen; hun acteerwerk is zozeer gestileerd dat deze een performance lijkt met puur esthetische uitgangspunten. Hun belevenissen, hun lot: het laat je volledig koud. Ook het thema - wedergeboorte en schuldkwijtschelding na verlies van geheugen - kun je door deze afstandelijkheid geen moment serieus nemen.

Hartley's kunstmatige stijl zou nog enig respect kunnen afdwingen als de regisseur er consequent in volhardde, maar hij vindt het tevens nodig om er lucht in te kloppen met flauwe, absurdistische bedoelde dialogen (Thomas: "How can you be a nymphomaniac if you've never made love?" Isabelle: "I'm very choosy"). Heel irritant. Hartley kortom, heeft de pretentie, maar niet het lef om werkelijk ontoegankelijke kunstfilms te maken. En mist het talent voor een ordinaire genrefilm.