Belgische geschiedsversimpeling in een Amerikaans jasje

Toch merkwaardig dat, in een tijd dat het communisme zijn laatste adem uitrochelt en het socialisme naar een paar stevige krukken zoekt, er rode filmpropaganda wordt gemaakt. Nou ja, propaganda... films waarin Marx' ideologie in een romantisch jasje wordt gestoken. Zo werden we vorige maand vergast op het Russische 'Matj', een ellenlang epos van Stalins lievelingsauteur Gorki, en nu vinden onze zuiderburen het nodig de rode vlag te hijsen.

'Daens' heet hun geëngageerde super-produktie. Hij handelt over de opkomst van de arbeidersbeweging in het Vlaanderen van zo'n honderd jaar geleden. De titel refereert aan revolutieleider/priester Adolf Daens. Het scenario is gebaseerd op de biografische roman van Louis Paul Boon, en de regie was in handen van Stijn 'Hector' Coninx.

De film is gesitueerd in het plaatsje Aalst, dat zelfs naar Dickensiaanse maatstaven een afzichtelijk hoopje ellende is. Honger, kindersterfte, levensgevaarlijk fabriekswerk, uitbuiting, uitputting. Het kleine beetje socialistische verzet dat de kop op steekt, wordt letterlijk neergesabeld. Priester Adolf Daens (Jan Decleir) kan dit leed niet passief aanzien. Als een geboren demagoog klimt hij op een (leeg) sinaasappelkistje, en begint rood katholicisme onder de sloebers te preken.

Hij geeft hun hoop, hij geeft hun kracht. Hij kweekt zowaar eensgezindheid. En zij geven hem hun stem. En wat de socialistische partij niet lukt, lukt Daens met zijn katholieke partij wel: hij wordt gekozen voor het parlement. Maar de vijand bestaat niet louter uit kapitalisten. Ook uit heiligen. En uiteindelijk blijkt er een ware socialist in Daens te schuilen.

'Daens' opent adembenemd: in prachtige, klassieke zwart-witbeelden kruipen jochies tussen wild stampende en schuivende machines door om de fabrieksvloer schoon te houden. Zeer sfeervol. Maar als de grijstinten overgaan in Technicolor, muteert ook de authentieke toon in dik aangezet Hollywooddrama.

Want dat is 'Daens'. Alle ingrediënten zijn gericht op effectbejag: de held is even heilig als daadkrachtig, de schurk (fabrieksdirecteur) even achterbaks als rücksichtslos, de politie even corrupt als agressief, en het volk even goedaardig als manipuleerbaar.

Voeg hierbij nog een volstrekt overbodige liaison amoureuse (tussen een katholieke meid en een socialistisch jongmens) en een kerk vol betraande kinderogen, en je waant je in een Amerikaanse remake van een Belgische kindertelevisiefilm. "Ja kinderen, zo erg was het in die tijd!" Maar laten we niet te kritisch zijn. 'Daens' is een professioneel geregisseerde, goed geacteerde, vlot gemonteerde, kortom: uitstekend verzorgde Hollywoodiaanse geschiedsversimpeling. Zo authentiek als 'Ben Hur' en zo subtiel als 'Desert Storm'.