Driftkikker van vlees en bloed in warme familiefilm
Niets menselijks is Richard Dreyfuss vreemd in de rol van Mr. Holland. De gefrustreerde muziekleraar paart een niet al te sympathieke uitstraling aan een voorliefde voor ongenuanceerde driftbuien, maar dat maakt hem juist zo levensecht. Hoewel zijn acteerprestaties hem geen Oscar opleverden, redt Dreyfuss' aangenaam agressieve uitstraling 'Mr. Holland's Opus' van oversentimentaliteit en maakt hem tot dé familiefilm.
Een van de merkwaardigste successen uit de filmgeschiedenis is 'Dead Poets Society', met Robin Williams als anarchistische docent die kostschooljongens passie voor literatuur bijbrengt. De film deed het ontzettend goed bij pers en publiek, terwijl hij toch onverteerbaar was vanwege het hypocriete thema (Williams propageert mentale rebellie waarop zijn leerlingen alles klakkeloos van hem overnemen) en Williams' zelfgenoegzame overacteerspel.
'Mr. Holland's Opus' van Stephen Herek riekt naar 'Dead Poets Society'-cliché's (docent klassieke muziek lijmt leerlingen met rock & roll) maar wordt gered door een perfecte hoofdrol van Richard Dreyfuss.
Begin jaren zestig. Mr. Holland is een componist met ambitie. Hij wil zijn leven wijden aan zijn magnum opus, maar als zijn vrouw zwanger wordt moet hij uit geldgebrek muziekles gaan geven op een high school. Dat doet hij aanvankelijk met weerzin; de leerlingen hebben weinig voeling met de wereld van Bach en Beethoven en halen slechte cijfers.
Dan besluit Holland om zijn lessen wat toegankelijker te maken. Hij lokt ze met rock 'n' roll de klassieke muziek binnen en weet met veel enthousiasme een orkest te kweken. Waar hij slaagt als docent, faalt hij als vader. Zijn zoon, die doof geboren is, symboliseert Holland's verloochende ambities waardoor hij geen contact met de jongen durft te maken. Pas als zijn zoon volwassen wordt en een confrontatie aangaat, leert Holland naar hem te luisteren zoals hij altijd naar leerlingen luisterde.
Richard Dreyfuss moet het niet hebben van diepte-acteren of sex-appeal, maar van een aangenaam irritante uitstraling. Zijn energie en humor hebben een agressief randje dat hem zo menselijk maakt: niemand speelt een driftbui als Richard Dreyfuss. Het is deze scherpte, maar ook Dreyfuss' ingetogen spel die 'Opus' van de drakerigheid redden.
Sterker nog: je leeft met volle teugen mee als hij een gefrustreerde jongen drum leert spelen in de schoolfanfare en een meisje zelfvertrouwen geeft om zuiver klarinet te spelen. Ook ga je er volledig voor als Dreyfuss met gebroken stem een Lennon-song voorzingt aan zijn dove zoon. Het werkt, het is prachtig.
Het mooiste moment van de film is de meest clichématige scène: als Dreyfuss na een musical-opvoering afscheid heeft genomen van zijn favoriete leerlinge, komt hij bij zijn vrouw op bed zitten. Ze vermoedt terecht dat Dreyfuss verliefd op het meisje is en verwacht een bekentenis. Maar in plaats daarvan fluistert hij haar glimlachend toe: "I love you", waarop zijn vrouw gerustgesteld een traan laat gaan. Hartverscheurend.
Dreyfuss werd tijdens de Oscars genegeerd en Mr. Holland's Opus zal niet als een cinematografisch meesterwerk de annalen ingaan, maar is wel een familiefilm waar je tien maal opnieuw naar kunt kijken. En dat is een veel belangrijker prestatie.
