Een kristallen bol vol kannibalen
Omdat beide genres zich in de toekomst afspelen worden ze nog wel eens onder één noemer geschaard. Maar eigenlijk is de postapocalyptische film een tegenhanger van de science fiction. Waar het in SF draait om ruimtevaart, computers en andere high-tech oftewel vooruitgang, wordt de mensheid na de apocalyps juist tot middeleeuwse eenvoud teruggefloten.
Makers van na-de-bom-films zijn begrijpelijkerwijs huiverig om het publiek te deprimeren. Dus pimpen ze de plot met cinematografische lekkernijen. Bijvoorbeeld door de aarde onder water te zetten (Waterworld), de mensheid in bijtende engerds te laten muteren (I Am Legend) of met roestige hot rods rond te laten scheuren (Mad Max). Dat dit sobere genre ook geschikt is om zichzelf te overstijgen en een overtuigend toekomstbeeld te scheppen bewijst The Road, gebaseerd op de roman van de Amerikaanse hardcore schrijver Cormac McCarthy (No Country for Old Men). Geen materiaal voor Trekkies.
Een vader en zijn zoon sjokken met volgepakt supermarktwagentje door een landschap van geknakte telefoonpalen, ingezakte huizen, opgedroogde havens en ontelbare autowrakken. De hemel is chronisch bewolkt, de aarde oogt grijs en grauw, en geen vogel of ander levend wezen te bekennen. Wat deze kaalslag veroorzaakt heeft blijft onduidelijk. Is ook niet relevant. Zeker is dat een ramp van ongekende omvang het leven op aarde grootdeels heeft vernietigd. De paar mensen die het overleefd hebben zijn als de dood voor de paar andere mensen die de ramp overleefd hebben. Want sinds de laatste conserven zijn geconsumeerd vergrijpt men zich aan soortgenoten. Kannibalisme tiert welig, en uiteraard geldt het recht van de sterkste.
Maar de vader en de zoon zijn voorzichtig. Steeds als ze op een groep zwaarbewapende menseneters stuiten weten ze zich uit de voeten te maken. En sjokken ze verder naar het zuiden, in de hoop dat het daar in ieder geval warmer is. Maar hun voortdurende argwaan trekt een zware wissel op hen. Vooral op de vader, die zijn verantwoordelijkheidsgevoel zo rigide volgt dat hij zijn menselijkheid begint te verliezen. De zoon heeft meer vertrouwen in de medemens, en dat is niet uitsluitend uit naïviteit. Uiteindelijk wordt het misschien zelfs zijn redding.
Het is veelzeggend dat videoclipregisseur John Hillcoat slechts bij uitzondering zijn toevlucht heeft gezocht tot computer generated images. Op zoek naar een overtuigend decor voor McCarthy’s universum sleepte hij de set naar niet minder dan vijftig onherbergzame locaties, waaronder post-Katharina New Orleans. Ter plekke moesten cast & crew soms dagenlang wachten tot het bewolkt was en de plaatselijke fauna (vogels!) vertrokken. Met resultaat. The Road heeft een ongekend authentieke uitstraling.
Maar de film overtuigt vooral omdat Hillcoat met een even uitgebeende stijl regisseert als McCarthy schrijft. Sober, hard, ongepolijst, meedogenloos. En de kijker raakt geen moment verlamd door uitzichtloosheid omdat doodsangst overheerst. De vrees om gepakt en geslacht te worden is zo tastbaar dat je naar beelden van een nabije holocaust lijkt te kijken. In een van de ruigste scènes treffen de vader en de zoon een afgesloten kelder vol vluchtelingen die hun slacht afwachten. Buiten hangen vleeshaken klaar om hun lijken te roken en zodoende te conserveren. Het oogt niet als horror, het oogt als documentaire.
Uiteraard zou het verhaal niet werken als de vader-zoon relatie niet zou vertederen. Viggo Mortensen en de jonge Kodi Smit-McPhee laten zien hoe je met subtiel acteerwerk zo'n heavy film persoonlijk kunt maken, als ze bijvoorbeeld glimlachend een (zeldzaam!) blikje Cola proeven. Maar ook de moeder, gespeeld door Charlize Theron, maakt indruk als wij in flash-backs zien waarom zij een andere weg is ingeslagen. Hartverscheurend.
The Road is een indrukwekkende film met nu al de reputatie van een klassieker. Echter, niet iedereen zal bereid zijn om zijn avondje escapisme te laten aanranden door Cormac McCarthy’s misantropie, hoe overtuigend ook. Die positivo’s kunnen beter een Star Trek pakken, waarin de toekomstige mens vol goede intenties de Melkweg domesticeert zonder zich tot kannibalisme te verlagen.
Vader en zoon
