De catharsis van een bejaarde revolverheld

Het is niet gemakkelijk om een fan van Clint Eastwood te zijn. Aan de ene kant heeft hij zoveel meesterwerken op zijn naam staan dat we hem een intelligente, stijlvolle persoonlijkheid willen toedichten. Aan de andere kant heeft hij net zoveel reactionaire exploitatie-shit op zijn kerfstok dat we hem als een botte Republikein kunnen veroordelen.

Clint Eastwoods charisma drijft op een persoonlijkheid zonder nuances, die tot uiting komt in één rol: de eenzame killer. Waardering voor die rol is in hoge mate afhankelijk van de setting waarin ze geplaatst wordt.

Zoals bekend heeft Clints killermythe haar wortels in de spaghettiwesterns van Sergio Leone. Hij speelt hierin de eerste a-morele held uit de filmgeschiedenis; een grijnzende man zonder naam die voor geld mensen overhoop schiet. Het naïeve moralisme van John Wayne had plaats gemaakt voor Clints ironisch nihilisme.

Maar zodra Clints lijfrol werd overgeheveld naar een stadse setting, verloor hij zijn onpartijdigheid. In het cynische keurslijf van rechercheur Dirty Harry kreeg zijn cynisme een bedenkelijk reactionair tintje, en begon zijn zwarte humor een moralistische nasmaak achter te laten. Er was politiek in zijn moordzucht gekropen; Dirty Harry bleek een gefrustreerde redneck.

De Vieze Harry-cyclus zou niet Clints enige misstap blijken. Zijn politieke hardcore stak regelmatig de kop op, en bereikte haar dieptepunt in 'Heartbreak Ridge', een oorlogsfilm zo boordevol machismo, patriottisme en oorlogsverheerlijking dat je er krampachtig parodische dubbele bodems in probeerde te zoeken.

Gelukkig ging Eastwoods voorkeur meestal uit naar de wetteloze prairies van de western. Onder eigen regie. Opvallend daarbij is dat hij Leone's zwarte humor overnam, maar de sfeer veel authentieker, realistischer en menselijker maakte dan in de Italiaanse nepwesterns. Eastwood probeerde mythe met historie en human interest te combineren. En slaagde hier wonderwel in. M

ooiste voorbeeld is 'The Outlaw Josey Wales', een rauw epos over een revolverheld die tegen wil en dank een schare bejaarde en maagdelijke medereizigers achter zich aankrijgt. Adembenemend. In het verlengde van dit meesterwerk vinden We zijn laatste western 'Unforgiven'. Dezelfde authentieke sfeer, dezelfde scherpe humor, maar nu met een opmerkelijk bitter einde.

Eastwood speelt William Munny. Ogenschijnlijk een eenvoudige weduwnaar die met zijn koters in het rauwe, wilde westen een boerenbestaan probeert vol te houden. Ploeteren en overleven. Maar Munny heeft een zwart verleden. Ooit was hij een beruchte killer, een dronken psychopaat die vrouwen, kinderen en ouderen vermoordde voor geld en kicks. Zijn inmiddels overleden ega hielp hem echter van de drank af, en bekeerde hem tot het rechte pad.

Totdat hij nu, elf jaar na zijn laatste misdaad, weer geconfronteerd wordt met zijn verleden. Hij krijgt bezoek van een jonge bounty hunter (Jaimz Woolvett), die samen met Munny twee boerenjongens wil liquideren omdat er een (illegale) beloning op hun hoofd staat. Munny aarzelt, maar als zijn oude partner Ned Logan (Morgan Freeman) meegaat, gespt hij zijn holster weer om en vertrekken ze naar de plaats des onheils. Daar stuiten ze op sheriff little Bill (Gene Hackman), een keiharde pistolero die bovendien de wet aan zijn kant heeft.

'Unforgiven' is een magistrale western. De art director zorgde voor een rauw wilde westen, en het scenario stond garant voor een spannend verhaal, geslaagde grappen en een welkome demystificatie van het land der revolverhelden. Maar 'Unforgiven' is vooral een hoogst ongewone Eastwood-western. Want aan de ene kant probeert Clint zijn imago volkomen onderuit te halen, en aan de andere kant slaat hij volkomen door in mythevorming.

Zo exploiteert hij vanaf de eerste scène zijn tweeënzestig winters: Munny is te stijf om zijn varkens te hoeden of op een paard te klimmen, heeft zijn vingervlugheid en richtvermogen compleet verloren, vat snel kou, heeft last van nachtmerries... Munny is een bejaarde revolverheld met schuldcomplex.

Echter. Als in de climax een wraakmotief zijn oude killersbloed doet koken, verandert hij in een Man With No Name die zó meedogenloos te werk gaat, dat zelfs de meest doorwrochte Eastwoodfan geshockeerd zal zijn. Munny's geweld is angstaanjagend. Realistisch. Akelig. Misselijkmakend. Het lijkt er op dat Eastwood ons met Munny een lesje wil leren. Over geweld. Of dat hij een nieuwe held wil introduceren. Het is echter de vraag of we daar al rijp voor zijn.